Społeczny Ośrodek Dokumentacji Zabytków im. Kajetana Wawrzyńca Kielisińskiego
Stowarzyszenie „Ruska Bursa” w Gorlicach jest depozytariuszem dwóch niezwykle cennych spuścizn po wybitnych badaczach, historykach sztuki, konserwatorach i inwentaryzatorach: od 2016 roku dysponuje zbiorami dr Barbary Tondos i Jerzego Tura – pionierów badań nad architekturą sakralną i dziedzictwem artystycznym Polski południowo-wschodniej, którzy od lat 50. XX wieku zajmowali się ratowaniem, dokumentowaniem i naukowym opracowywaniem zabytków, ze szczególnym uwzględnieniem regionu karpackiego.
Drugą ważną spuściznę stanowi archiwum dr. inż. arch. Augusta Bocheńskiego – architekta, inwentaryzatora i wieloletniego pracownika Politechniki Krakowskiej, który od lat 50. XX wieku prowadził inwentaryzacje oraz obozy naukowe w regionie Karpat.
Obie te spuścizny – obecnie systematycznie digitalizowane, opracowywane i udostępniane – stały się fundamentem powołania Społecznego Ośrodka Dokumentacji Zabytków, który od 2019 roku skupia badaczy dziedzictwa kulturowego Karpat – zarówno tych związanych z instytucjami naukowymi i muzealnymi, jak i niezależnych naukowców. Ośrodek tworzy przestrzeń współpracy, wymiany wiedzy i doświadczeń dla wszystkich, którym bliska jest ochrona, dokumentacja i popularyzacja materialnego dziedzictwa regionu.
Ośrodek nosi imię Kajetana Wawrzyńca Kielisińskiego – rysownika, grafika i pierwszego inwentaryzatora zabytków Galicji, którego XIX-wieczne prace stanowią fundament nowoczesnej dokumentacji zabytkoznawczej. Jego dorobek i metoda pracy są dla nas inspiracją i zobowiązaniem.
Działalność Ośrodka nie ogranicza się do archiwizacji i badań. Prowadzimy monitoring stanu zachowania zabytków, przygotowujemy studia konserwatorskie, ekspertyzy, analizy i opinie, opracowujemy wnioski o objęcie obiektów ochroną prawną, a także podejmujemy interwencje w sytuacjach zagrożenia dziedzictwa, organizujemy wystawy, prelekcje i obozy inwentaryzacyjno-badawcze. Naszą ambicją jest, aby Społeczny Ośrodek Dokumentacji Zabytków był nie tylko centrum wiedzy i badań, lecz także aktywnym uczestnikiem procesów ochrony dziedzictwa kulturowego Karpat.
Zespół
Kadrę Społecznego Ośrodka Dokumentacji Zabytków stanowią: Katarzyna Tur-Marciszuk, Damian Nowak i Andrzej Żygadło.
Zespół jest merytorycznie wspierany przez wybitnych specjalistów:
- dr. hab. inż. arch. Jana Kurka – architekta i badacza drewnianej architektury sakralnej i ludowej,
- prof. dr hab. Waldemara Delugę – historyka sztuki, specjalista w zakresie sztuki bizantyńskiej,
- Jarosława Giemzę – specjalistę w zakresie sztuki cerkiewnej Polski południowo-wschodniej,
- dr. Pawła Kocańdę – archeologa, specjalizującego się w archeologii nowożytnej,
- dr. Łukasza Bajdę – historyka, specjalizującego się w badaniu ziemiaństwa.
Jednym z najcenniejszych zespołów znajdujących się w zasobie archiwum są księgi metrykalne parafii greckokatolickich z dawnego dekanatu muszyńskiego – unikatowy zbiór 13 ksiąg metrykalnych i cerkiewnych z okresu od XVIII do XX wieku, stanowiący niezwykle wartościowe źródło do badań nad strukturą demograficzną, religijną i społeczną Łemków w Karpatach.
Dostęp do archiwum: